Ảnh hưởng và giọng hát

Jackson gọi Lena Horne là nguồn cảm hứng sâu sắc đến nhiều thế hệ giải trí, kể cả bản thân bà. Bà khẳng định "[Horne] mang đến niềm vui đến đời sống của mọi người—ngay cả lớp thế hệ sau này, những người còn non trẻ hơn tôi. Bà ấy là một tài năng vĩ đại. Bà ấy đã mở ra nhiều cánh cửa cho nghệ sĩ như tôi."[246] Tương tự, bà xem Dorothy Dandridge là một trong những thần tượng lớn.[247] Jackson gọi mình là "một người hâm mộ lớn của Joni Mitchell" vì "lúc còn nhỏ, tôi luôn yêu thích đĩa nhạc của Joni Mitchell [...] những ca khúc của Joni luôn tìm đến tôi theo một cách vô cùng thân mật, riêng tư."[248][249] Bà khẳng định Tina Turner "là một người hùng của nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, nhờ sức mạnh phi thường của mình [...] Tôi cảm thấy âm nhạc của bà luôn hiện hữu xung quanh và sẽ luôn như thế."[250] Cô cũng liên hệ tới nhiều nghệ sĩ mang nhận thức lớn về xã hội như Tracy Chapman, Sly and the Family Stone, U2 và Bob Dylan là nguồn cảm hứng của mình.[10][251] Vào thuở đầu sự nghiệp, Jackson xem các anh trai Michael và Jermaine là nguồn cảm hứng âm nhạc.[252] Theo Rolling Stone và MTV, những nghệ sĩ ảnh hưởng lớn tới bà còn có The Ronettes, Dionne Warwick, Tammi Terrell, Diana Ross, Chaka Khan, Stevie Wonder, Teena Marie, Michael Jackson và Prince.[46]

Jackson sở hữu chất giọng nữ trung.[253] Trong suốt sự nghiệp, bà thường chịu nhiều lời phê bình về khả năng ca hát hạn chế, đặc biệt khi so sánh trước những nghệ sĩ đương đại khác như Whitney Houston và Mariah Carey.[254] Về kỹ thuật giọng hát như Houston và Aretha Franklin, nhà luyện thanh Roger Love khẳng định "khi Janet cất giọng, bà có thể lấy một lượng hơi lớn. Bà rõ ràng đang nhắm tới một kỹ thuật gợi cảm, đạt hiệu quả ở một cấp độ nào đó. Nhưng thực ra, điều đó còn khá hạn chế." Ông nói thêm, giọng hát của bà phù hợp trong phòng thu, nhưng không thể truyền đạt tốt trên sân khấu, cho dù chương trình có "những bài hát hay, vũ đạo công phu và sự hiện diện của bà" đi chăng nữa, thì "giọng hát không phải là điểm then chốt."[255] Nhà tiểu sử David Ritz nhận xét "trong những album—video và màn trình diễn trực tiếp của Janet, nơi thể hiện kỹ thuật nhảy sắc nét, điêu luyện [...] điểm chính không phải là giọng hát," mà được thay thế bằng "nhịp sôi động, những đoạn hook hấp dẫn và giá trị sản xuất hoàn hảo của bà."[46] Eric Henderson của Slant Magazine cho rằng giới phê bình "dường như quên mất chất giọng 'gimme a beat' bùng nổ mà cô sử dụng rải rác trong 'Nasty' ... Hoặc họ hoàn toàn bác bỏ sự hoàn hảo mà giọng hát do dự của bà xuất hiện trong 'Let's Wait Awhile'."[256] Nhà soạn nhạc cổ điển Louis Andriessen khen ngợi "nhịp rubato, nhịp điệu, sự nhạy cảm và ngây thơ trong giọng hát gợi cảm một cách kỳ lạ" của bà.[257]

Nhiều nhà phê bình còn xem giọng hát của bà thường lệ thuộc vào phần sản xuất âm nhạc. Nhà phê bình J. D. Considine nhận thấy "trong album, Jackson không dựa theo giọng hát nhiều bằng cách giọng hát của bà được dựng nên bởi phần sản xuất nhịp nhàng của Jimmy Jam và Terry Lewis."[258] Wendy Robinson của PopMatters cho rằng "sức mạnh giọng hát của Janet Jackson không nằm ở thanh quản của bà ấy. Bà không đẩy hơi, mà chỉ thì thầm ... Chất giọng của Jackson là sự kết hợp điêu luyện giữa hòa âm nhẹ nhàng và cân bằng nhịp."[259] Matthew Perpetus Fluxblog gọi kỹ năng thanh nhạc của Jackson như là một thể loại học thuật trong dòng nhạc indie rock, cho rằng nó có "sức ảnh hưởng lớn đến người nghe, hướng dẫn và nhấn mạnh sự chuyển đổi năng lượng mà không bị xao nhãng khỏi đoạn hook" và ví như "đang nghe sự diễn đạt của một con người hoàn thiện, đầy mâu thuẫn và sự phức tạp."[260]

Âm nhạc

Âm nhạc của Jackson bao gồm nhiều thể loại khác nhau. Các đĩa nhạc thập niên 1980 của bà được cho là lấy cảm hứng từ Prince, với đội ngũ sản xuất là cựu thành viên của nhóm The Time.[261] Sal Cinquemani viết rằng ngoài việc thống trị sóng phát thanh Top 40, bà còn "tăng thêm nét nữ tính đặc trưng cho thể loại Minneapolis sound của Prince—và, những bài hát như 'What Have You Done for Me Lately?,' 'Nasty,' 'Control' và 'Let's Wait Awhile' chính là sự nhấn mạnh của chủ nghĩa nữ giới."[262] Trong Control, Richard J. Ripani ghi nhận Jackson, Jam và Lewis đã "tạo nên âm thanh mới, hòa trộn những yếu tố nhịp điệu funk và disco, cùng với đàn synthesizer, bộ gõ, hiệu ứng âm thanh và sự nhạy cảm nhạc rap ở tần suất cao."[23] Tác giả Rickey Vincent khẳng định cô thường xuyên được nhắc tới vì đã xác định lại tiêu chuẩn của dòng nhạc đại chúng với nhịp độ nhạc công nghiệp trong album này.[263] Jackson còn là người tạo xu hướng trong thể loại pop ballad; Richard Rischar có viết "dòng nhạc pop ballad da màu giữa thập niên 1980 bị ảnh hưởng bởi lối xử lý, trình diễn nhịp nhàng và tinh tế, dẫn đầu là những ca sĩ như Whitney Houston, Janet Jackson và James Ingram."[264] Bà tiếp tục phát triển âm nhạc bằng cách dung hòa thể loại pop và urban, với những yếu tố hip-hop trong những năm 90. Điều này bao gồm biểu diễn tiết chế hơn, kết hợp những bản ballad nhẹ nhàng và nhịp dance sôi động.[265] Trong thập kỷ sự nghiệp đầu tiên, bà được xem là "nghệ sĩ định hình nên âm thanh và hình tượng của rhythm and blues".[266] Nhà phê bình Karla Peterson gọi cô là "một vũ công nhạy bén, một người trình diễn hấp dẫn và 'That's the Way Love Goes' chứng tỏ bà là một nhạc sĩ pop tài ba."[267] Nhiều tác phẩm trong những thập kỷ sau này của bà không còn được đón nhận như trước; Sal Cinquemani bình luận: "ngoại trừ R.E.M., không cựu ngôi sao nào có cú trở lại hoành tráng, với sức sáng tạo và diễn biến thương mại giảm sút tới vậy."[262]

Jackson thay đổi chủ đề ca từ trong nhiều năm, trở thành trọng tâm phân tích trong âm nhạc học, nghiên cứu tầng lớp Mỹ Phi và giới tính học.[9][268] David Ritz so sánh phong cách âm nhạc của Jackson với Marvin Gaye, "giống như Marvin, tính tự truyện dường như là nguồn gốc chính trong âm nhạc của bà. Nghệ thuật của bà, cũng giống như Marvin, nổi lên giữa biển đau thương thầm kín."[252] Hầu hết thành công của bà xuất phát từ "hàng loạt nhịp điệu groove mạnh mẽ, chắc chắn; chất giọng tươi vui, đa dạng; và lời ca đậm chất triết lý dựa trên sự tự hào và tự nhận thức."[269] Ritz còn khẳng định, "Điều bí ẩn chính là ngọn lửa ngầm cháy quanh tâm hồn của Janet Jackson. Ngọn lửa thiêu đốt những yếu tố nhiên liệu quan trọng nhất: sự sinh tồn và tham vọng, tính thận trọng và sức sáng tạo, sự tự tin ngút trời và nỗi sợ thăm thẳm."[252] Trong thập niên 1980, lời ca của bà thể hiện tính tự hiện thực, nguyên tắc nữ quyền và tư tưởng chính trị.[268][270] Gillian G. Gaar, tác giả cuốn She's a Rebel: The History of Women in Rock & Roll (2002), mô tả Control là "một câu chuyện tự truyện kể về cuộc đời của bà với cha mẹ, cuộc hôn nhân đầu tiên và sự giải thoát."[10] Jessie Carney Smith trong Encyclopedia of African American Popular Culture (2010) có viết "với album này, bà thổi vào sự tự tin, tính độc đáo và sức mạnh cá nhân. Bà thử thách khán giả bằng cách thay đổi chính mình, từ một nhân vật ngây thơ sang một ngôi sao trưởng thành, đa tài."[271] Nhắc tới Rhythm Nation 1814 như một hiện thân của hy vọng, Timothy E. Scheurer trong Born in the USA: The Myth of America in Popular Music from Colonial Times to the Present (2007) có viết, "Nó nhắc nhở gia đình nhà Sly Stone thời kỳ trước There's a Riot Goin' On và nhiều nghệ sĩ Mỹ Phi khác của thập niên 1970 rằng cái thế giới mà Dr. King tưởng tượng vẫn còn khả thi, rằng Giấc mơ Mỹ chính là mơ ước cho mọi người."[272]

Trong Janet, Jackson bắt đầu tập trung vào chủ đề tình dục. Shayne Lee, tác giả của Erotic Revolutionaries: Black Women, Sexuality, and Popular Culture (2010), viết rằng âm nhạc trong một thập kỷ kế đến "đánh bóng thương hiệu của bà như một trong những giọng ca gợi dục nhất thập niên 1990."[273] Trong You've Come A Long Way, Baby: Women, Politics, and Popular Culture (1996), Lilly J. Goren nhận thấy "sự phát triển của Jackson từ một nhạc sĩ hát về xã hội cho tới hình tượng diva gợi cảm đánh dấu định hướng mà xã hội và ngành công nghiệp âm nhạc muốn những diva dance-rock theo đuổi."[270] The Washington Post tuyên bố hình tượng công chúng của Jackson trong những giai đoạn khác nhau trong sự nghiệp đã thay đổi, "từ sự ngây thơ thành từng trải, làm cảm hứng cho những album gợi cảm như Janet năm 1993 và The Velvet Rope năm 1997, khám phá sự gắn kết—theo nghĩa bóng lẫn nghĩa đen—của tình yêu và dục vọng."[274] Bài hát "Free Xone" từ The Velvet Rope, lột tả mối quan hệ đồng giới theo hướng tích cực, được nhà xã hội học Shayne Lee miêu tả là "một sự kiện hiếm có, khi một giọng ca da màu nổi tiếng khám phá năng lượng lãng mạn hoặc gợi dục bên ngoài phạm vi tình dục dị tính, một bước ngoặt lớn trong cuộc chính trị tình dục da màu."[273] Khi quảng bá Janet, bà khẳng định "Tôi thích cảm giác đắm mình trong dục vọng—mà không màng tới sự đời. Với tôi, tình dục trở thành sự ăn mừng, một phần hân hoan trong quá trình sáng tạo."[22] Từ khi phát hành Damita Jo, Jackon khẳng định "Từ những album đầu tiên, khám phá—và giải phóng—bản năng giới tính luôn là sự tìm tòi và chủ đề liên tục của tôi" và nói thêm "Là một nghệ sĩ, đó không chỉ là đam mê, mà còn là bổn phận của tôi".[275] Stephen Thomas Erlewine cảm thấy sự đề cập không ngừng nghỉ tới tình dục của Jackson trong âm nhạc thiếu tính sáng tạo, đặc biệt khi so sánh tới những nghệ sĩ như Prince, khẳng định "trong lúc tình dục xúc tác rất nhiều cho dòng nhạc pop, đó không phải là một chủ đề lôi cuốn—giống như mọi thứ khác, tất cả đều phụ thuộc vào người nghệ sĩ."[276]

Video và sân khấu

Các video âm nhạc và màn trình diễn của Jackson lấy cảm hứng từ những vở nhạc kịch mà bà xem lúc nhỏ, bị ảnh hưởng lớn bởi vũ đạo của Fred Astaire và Michael Kidd và nhiều nhân vật khác.[277] Trong sự nghiệp, bà đã hợp tác và giới thiệu nhiều biên đạo múa chuyên nghiệp, như Tina Landon, Paula Abdul và Michael Kidd.[278] Veronica Chambers khẳng định "sự ảnh hưởng của cô đến dòng nhạc pop là không thể phủ nhận và bao phủ rộng rãi." Chambers nhận thấy nhiều video của nghệ sĩ khác "không chỉ sử dụng vũ công của Jackson mà vũ đạo và bối cảnh còn có nhiều điểm tương đồng với bà."[279] Janine Coveney của Billboard cho rằng "sự tuyên bố độc lập về âm nhạc của Jackson [trong Control] cho thấy hàng loạt những bài hát ăn khách, sản xuất âm thanh khó phai mờ và hình tượng bền bỉ về vũ đạo và hình ảnh video mà những giọng ca pop vẫn còn tái sử dụng."[161] Ben Hogwood của MusicOMH khen ngợi "nguồn ảnh hưởng lớn mà bà truyền đạt tới thế hệ sau", đặc biệt ở Britney Spears, Jennifer Lopez và Christina Aguilera.[280] Qadree EI-Amin cho rằng nhiều nghệ sĩ pop "thêu dệt những màn trình diễn theo cá tính dance-diva của Janet."[281]

Beretta E. Smith-Shomade, tác giả Shaded Lives: African-American Women and Television (2002), viết rằng "ảnh hưởng của Jackson tới những video âm nhạc phần lớn nhờ vào thành công doanh số âm nhạc, cho phép bà mở rộng sự kiểm soát và tự do trong hình ảnh. Sự kiểm soát này ảnh hưởng trực tiếp tới hình ảnh và nội dung của video, giúp bà nổi bật giữa nhiều nhóm nghệ sĩ giả định khác—nam giới hay nữ giới, da trắng hay da màu."[282] Parallel Lines: Media Representations of Dance (1993) nghiên cứu những video của bà thường gợi nhớ lại về những buổi hòa nhạc trực tiếp hay nhà hát kịch công phu.[283] Dù vậy, trong Rhythm Nation 1814 dài 30 phút, Jackson sử dụng kỹ thuật vũ đạo đường phố, tương phản với vũ đạo truyền thống.[283] Hình ảnh vũ đoàn đầy năng lượng tượng trưng cho quyền bình đẳng giới tính, lúc Jackson "trình diễn vô danh và hòa vào các vũ công."[284] Những video âm nhạc của bà còn góp phần đẩy cao mức độ tự do tính dục của tầng lớp phụ nữ trẻ, như lời của Jean M. Twenge trong Generation Me: Why Today's Young Americans are More Confident, Assertive, Entitled—and More Miserable Than Ever Before (2007), Jackson "nhiều lần ám chỉ tới tình dục đường miệng trong những video âm nhạc bằng hành động đẩy đầu của đàn ông xuống đúng vị trí", gây nên sự "thúc đẩy trào lưu" tình dục giữa các video của nữ ca sĩ và giới nữ trẻ.[285] Dù vậy, những cáo buộc về giải phẫu thẩm mỹ, tẩy trắng da và hình tượng gợi dục quá đà khiến bà bị xem là sản phẩm của quan điểm tình dục nam giới da trắng, hơn là sự giải phóng của bản thân hoặc những người khác.[282] Jackson nhận giải MTV Video Vanguard cho những đóng góp tới thể loại nghệ thuật này và trở thành người đầu tiên được MTV Icon tri ân những ảnh hưởng tới ngành công nghiệp âm nhạc. Năm 2003, Slant Magazine xếp "Rhythm Nation" và "Got 'til It's Gone" trong "100 Video âm nhạc vĩ đại nhất".[286] Năm 2011, "Rhythm Nation" được Billboard bình chọn là video xuất sắc thứ 10 trong thập niên 1980.[287]

Nicholas Barber của The Independent khẳng định "Đêm nhạc của Janet như bộ phim bom tấn hè của dòng nhạc pop, với tất cả vụ nổ, hiệu ứng đặc biệt."[288] Tạp chí Jet báo cáo "tiết mục sân khấu lưu diễn sáng tạo của Janet đã giúp bà nổi tiếng như một nghệ sĩ trình diễn đẳng cấp thế giới."[289] Chris Willman của Los Angeles Times mô tả vũ đạo trong Rhythm Nation 1814 Tour là "một hỗn hợp những động tác giật cứng nhắc và uyển chuyển một cách duyên dáng."[290] Number Ones: Up Close and Personal chuyển sang bối cảnh nhà hát nhỏ, khác với những kết cấu sân khấu hoành tráng của bà trước đây. Nhiều nhà phê bình nhận thấy điều này không ảnh hưởng tới màn trình diễn của bà, mà còn cộng hưởng thêm. Greg Kot của Chicago Tribune viết "Trong những chuyến lưu diễn trước, chất giọng mỏng manh của Jackson thường bị sức dàn dựng lớn của đêm diễn nuốt chửng ... Trong bối cảnh đơn giản hơn, Jackson mang tới sự ấm áp và chân thành không phải lúc nào cũng hiện hữu tại nhiều sân vân động."[291]

Thor Christensen của The Dallas Morning News chú ý tới việc Jackson nhép môi tại nhiều đêm diễn; ông viết: "Janet Jackson—một trong những ca sĩ nhép môi khét tiếng trên sân khấu ... cô ta dùng 'một vài' bản thu sẵn để hòa vào giọng hát thật của mình. Nhưng lại từ chối tiết lộ bao nhiêu phần trăm 'giọng hát' trên sân khấu là thu âm và bao nhiêu là thực."[292] Michael MacCambridge của Austin American-Statesman, lúc nhận xét Rhythm Nation World Tour, mô tả việc nhép miệng là "điểm cần bàn", khi "Jackson thường hát cùng với chất giọng thu âm sẵn, để gần đạt tới chất lượng phiên bản đĩa đơn phát thanh nhất."[293] MacCambridge còn phát biểu "dường như chẳng ai–ngay cả một thành viên của gia đình Đệ nhất nhạc Soul—có thể nhảy như bà ấy trong vòng 90 phút mà vẫn giữ chất giọng nội lực trong những đêm nhạc hoành tráng thập niên 1990."[293] Tương tự, Chris Willman nhận xét "ngay cả một ca sĩ được huấn luyện chỉnh chu cũng có thể cảm thấy bị gò ép để giữ vững âm lượng—hay chính xác hơn là ở 'Control'—lúc nhún nhảy, trình diễn và khua tay theo nhiều hướng bất thường ở một tốc độ hoàn hảo, chóng mặt."[290][294] Chris Richards của The Washington Post khẳng định, "ngay cả lúc thỏ thẻ nhất, giọng hát tinh xảo ấy vẫn chưa hề đánh mất độ chính xác nhạy bén của mình."[295]